De uitsluitingsclausule, een beschermingsinstrument
9 februari 2024 | Door: Dick Leeuw
Bij het schenken of nalaten van vermogen aan kinderen willen ouders vaak dat deze schenking of erfenis bij een eventuele echtscheiding van het kind niet gedeeld hoeft te worden met de (ex-)partner. Een uitsluitingsclausule biedt hiervoor een oplossing. In dit artikel komt aan de orde wat een uitsluitingsclausule inhoudt en wat belangrijke aandachtspunten zijn. Hierbij wordt de bescherming van het vermogen van een kind als uitgangspunt genomen. Uiteraard kan hiervoor ook een ander familielid of derde worden gelezen.
Wat is een uitsluitingsclausule?
De uitsluitingsclausule regelt dat de schenking of erfenis niet tot de huwelijksgemeenschap van de begiftigde (de ontvanger) hoort. Met andere woorden, het gekregen vermogen blijft privévermogen en hoeft bij een echtscheiding niet gedeeld te worden. In de praktijk zijn er twee hoofdvarianten. Dit zijn de harde en de zachte variant. Bij de harde variant blijft het vermogen dat het kind heeft verkregen van het kind zelf, ongeacht de wijze waarop het huwelijk eindigt (door echtscheiding of overlijden). Bij de zachte variant wordt bij het overlijden van het kind het vermogen wél met de partner gedeeld.
Voor welke variant kiezen?
Zoals zo vaak hangt de keuze van de vormgeving van de uitsluitingsclausule af van jouw wensen. De zachte variant kan, afhankelijk van de situatie, een erfbelastingvoordeel opleveren omdat bij het overlijden de helft met de partner is wordt gedeeld.
Overigens kan een kind zowel bij de harde als zachte variant het vermogen schenken of nalaten aan zijn partner. Wil je dat het vermogen in de familie blijft en niet naar een partner kan, dan is het noodzakelijk om een harde uitsluitingsclausule aan te vullen met een zogenoemde tweetrapsmaking.
Wat is een tweetrapsmaking?
Een tweetrapsmaking is een ingewikkelde juridische oplossing die je onder andere kan gebruiken om vermogen in de familie te houden. Je bepaalt dat je vermogen na het overlijden van het kind naar een ander door jou benoemde persoon of instelling gaat. In de praktijk wordt deze tweetrapsmaking bijvoorbeeld opgenomen om te bepalen dat als een kind overlijdt zonder partner en/of kinderen het gekregen vermogen naar boers/zussen en/of neefjes/nichtjes gaat. Het is mogelijk om diverse andere voorwaarden aan de tweetrap te verbinden. Zo kun je ook bepalen dat de tweetrap niet geldt als er wel kinderen zijn.
Is een uitsluitingsclausule nog wel nodig?
Sinds 1 januari 2018 geldt in Nederland het nieuwe huwelijksvermogensrecht. Voor deze datum trouwde je automatisch in algehele gemeenschap van goederen als je niets anders regelde. Dit betekende dat al het vermogen van jou en je partner werd. Ook erfenissen en schenkingen vielen in deze gemeenschap, tenzij je vermogen met een uitsluitingsclausule had verkregen. Nu is dit anders. Als je niets regelt, geldt nu de beperkte gemeenschap van goederen. In deze gemeenschap valt het vermogen dat jullie tijdens het huwelijk opbouwen. Het privévermogen dat je voorafgaand aan het huwelijk had, blijft buiten deze beperkte gemeenschap. Ook eventuele schenkingen en erfenissen die je tijdens het huwelijk krijgt, vallen niet in deze gemeenschap. Goed geregeld zou je denken. Een uitsluitingsclausule lijkt overbodig.
Wil je dat het vermogen ingeval van een echtscheiding privévermogen blijft, dan is het toch zinvol om een uitsluitingsclausule op te nemen. Immers een kind kan met zijn partner besluiten om huwelijkse voorwaarden op te laten stellen waardoor het verkregen vermogen ook bij echtscheiding wel in een gemeenschap valt.
Biedt een uitsluitingsclausule bij een echtscheiding voldoende bescherming?
In een echtscheidingsprocedure wordt er vaak geprocedeerd over wat van wie is. Een uitsluitingsclausule opnemen bij een schenking of erfenis, voorkomt een procedure (helaas) niet. Sterker nog de uitsluitingsclausule is geen garantie dat het vermogen van het kind blijft als een rechter moet oordelen. Het is noodzakelijk om een goede administratie bij te houden om aan te kunnen tonen wat is verkregen en of een erfenis en/of schenking is uitgegeven. Ook als verkregen geld wordt uitgeleend of geïnvesteerd, is het erg belangrijk dit goed vast te leggen. Het is belangrijk een kind ook te infomeren over dit aspect zodat een discussie op dit punt zoveel wordt voorkomen.
Afsluitend
De uitsluitingsclausule is een instrument om vermogen te beschermen. Overweeg je een schenking, dan is het goed om na te denken over de vormgeving van de clausule. De uitsluitingsclausule kan niet na de schenking worden “opgelegd, dus leg de bepaling tijdig vast. Naast bescherming van het vermogen bij een echtscheiding kan de uitsluitingsclausule in combinatie met een tweetrap worden gebruikt om familievermogen in de familie te houden. Overweeg je te schenken of een testament op te stellen? Neem dan contact op met een van onze adviseurs om jouw wensen op de juiste manier vast te leggen. Heb je een schenking of erfenis ontvangen en vraag jij je af hoe je dit moet administreren? Ook met deze vraag kunnen mijn collega’s je helpen.
