Brengt nieuw kabinet de afschaffing van de landbouwvrijstelling dichterbij?

16 december 2021

De Algemene Rekenkamer heeft het rapport over het beleidsonderzoek naar de landbouwvrijstelling uitgebracht. Daarin constateert de Algemene Rekenkamer dat de landbouwvrijstelling al 20 jaar een fiscaal doel mist. Verder draagt, volgens de Algemene Rekenkamer, de landbouwvrijstelling niet bij aan het behalen van de beleidsdoelen van het ministerie. Agrarische ondernemers zien het doel van de landbouwvrijstelling wel. Immers de landbouwvrijstelling zorgt ervoor dat bij verkoop van in eigen bedrijf gebruikte landbouwgrond de winst in beginsel onbelast blijft.

Schaft nieuw kabinet landbouwvrijstelling af?

Die kans is aanwezig. Tot nu toe is het er nog niet van gekomen. In de eerste plaats omdat het huidige demissionaire kabinet zich niet gemachtigd acht zo’n belangrijk besluit te nemen. De afweging tussen het behalen van de beleidsdoelen door het ministerie tegenover de gevolgen van de afschaffing valt tot nu toe voor agrariërs positief uit. Mogelijk dat het nieuwe kabinet een heroverweging maakt. Dat zou niet heel logisch zijn. Een kabinet van dezelfde politieke samenstelling heeft gezegd te wachten op de resultaten van een onderzoek naar nut en wenselijkheid van de landbouwvrijstelling, ergens in 2022. De vraag is wel of de politiek zich laat voorspellen.

Herwaarderen kan nog steeds

Nu de landbouwvrijstelling nog bestaat, is het verstandig te onderzoeken of een tweede of derde herwaardering van landbouwgrond gewenst is. De gangbare praktijk is om de herwaardering mogelijk te maken door een aanvulling op en wijziging van de maatschaps- of vennootschapsakteakte (of elke andere akte van personenvennootschap) te maken. Die aanvulling houdt in dat er een andere verdeling van de (stakings-)winst wordt overeengekomen. Ben je agrarisch ondernemer met cultuurgrond of ondergrond van agrarische bedrijfsgebouwen? Informeer dan bij Silvio Brockötter, Kees Lemmens of Ton Knoef naar de mogelijkheden. Zij zijn de ter zake kundige fiscalisten van Alfa Achterhoek (telefoonnummer 088 2531300) die voortdurend op de hoogte zijn van de actuele ontwikkelingen.

Overdrachtscomplicaties

Mogelijk leidt de overdrachtsbelasting tot extra kosten. Wat is namelijk het geval? Bij wijziging van de stakingswinstverdeling (dat is nodig om te kunnen herwaarderen) verschuift er een gedeelte van de (economische) eigendom van de ene vennoot naar de ander. Feitelijk is dat een gedeeltelijke overdracht van het economische eigendom.
De wijziging in de stakingswinstverdeling levert ten aanzien van cultuurgronden geen heffing van overdrachtsbelasting op. Op deze verschuiving van economische eigendom is dezelfde vrijstelling van toepassing als bij verkoop van landbouwgrond van boer naar boer.
Als echter de verschuiving van economische eigendom ook wordt toegepast op ondergrond van gebouwen en de daarop gestichte gebouwen, geldt deze vrijstelling niet. Bij een verschuiving van 5% van de economische eigendom betaal je 4 ‰ overdrachtsbelasting (€ 400 per € 100.000 waarde).

Mogelijke ontsnappingen

• Als een beoogd opvolger deelneemt in de samenwerking dan is er nog wel een mogelijkheid een vrijstelling voor de overdrachtsbelasting te benutten. Als het economisch belang bijvoorbeeld verschuift van ouders naar deelnemend kind is de verschuiving als een stap in de geleidelijke bedrijfsoverdracht te verantwoorden. Dan is de vrijstelling voor bedrijfsoverdracht te benutten. Die vrijstelling geldt overigens niet voor woningen met ondergrond.
   
• Het is ook mogelijk met de inspecteur inkomstenbelasting een afspraak te maken. De afspraak houdt in dat van het gehele bedrijf het economisch belang verschuift, met uitzondering van gebouwen met de ondergrond daarvan. Dit leidt ertoe dat voor gebouwen en ondergrond geen economische eigendom overgaat, zodat daarover geen overdrachtsbelasting betaald hoeft te worden. De inspecteur moet er dan mee instemmen dat ondanks die uitzondering voor gebouwen en ondergrond er toch geherwaardeerd kan worden. De praktijk heeft tot nu toe geleerd dat een dergelijke afspraak mogelijk is. Als je daarover meer wilt weten, bel dan met één van de bovengenoemde fiscalisten van Alfa Achterhoek.
   
• Ten slotte zijn er nog gunstige ontwikkelingen in de rechtspraak die mogelijk een vrijstelling, zoals breed toegepast bij herwaardering tot 2011, in beeld brengen. In twee procedures hebben rechtbanken uitgesproken dat ook bij veranderingen in bestaande personenvennootschappen een vrijstelling van overdrachtsbelasting mogelijk is. Natuurlijk is het de vraag of ook het gerechtshof in hoger beroep en eventueel de Hoge Raad bij cassatie tot dezelfde conclusie komen.

Heb je tot nu toe geen (tweede of derde) herwaardering toegepast wegens de heffing van overdrachtsbelasting? Dan is het belangrijk deze jurisprudentie te (laten) volgen. De fiscalisten van Alfa Achterhoek houden je graag op de hoogte.