Maken de onderhandelingen dat er een overeenkomst tot stand is gekomen?

12 juli 2021 | Door:  Hanneke Grevengoed - de Swart

In sommige gevallen onderhandelen partijen voordat zij uiteindelijk met elkaar een overeenkomst sluiten. Die onderhandelingen kunnen soms in een vergevorderd stadium komen, waarna één van de partijen toch niet met de ander in zee wil. Er komt bijvoorbeeld een beter aanbod voorbij. Niet in alle gevallen staat het een partij dan nog vrij om de onderhandelingen af te breken en soms zou zelfs al gezegd kunnen worden dat de overeenkomst tot stand is gekomen. 
Begin juni heeft de rechtbank Overijssel (ECLI:NL:RBOVE:2021:2387) zich uitgelaten over een dergelijke situatie en het toetsingskader – wederom – uiteen gezet. In dit artikel zal ik kort de situatie schetsen, waarna ik het toetsingskader uiteenzet met betrekking tot de vraag of er al een overeenkomst tot stand is gekomen en of partijen nog verder met elkaar diende te onderhandelen.

Situatie

Een groep aandeelhouders van een onderneming stelde de samenwerking met een andere aandeelhouder (hierna te noemen: ‘A’) ter discussie, naar aanleiding waarvan A vroeg om aan hem een voorstel te doen zodat hij zijn aandelen in de onderneming over kon dragen aan de groep aandeelhouders. De groep aandeelhouders deed een voorstel, maar dat werd door A afgewezen.
In opdracht van de groep aandeelhouders zijn de aandelen van A toen gewaardeerd door een deskundige. De waardebepaling vormde voor de groep aandeelhouders geen aanleiding om A toen een nieuw aanbod te doen. A is het met de gang van zaken niet eens en is van mening dat tussen hem en de groep aandeelhouders al een koopovereenkomst tot stand is gekomen. A eist dat de groep aandeelhouders zijn aandelen in de onderneming overneemt tegen betaling van de waarde zoals die door de deskundige is vastgesteld.

Totstandkoming overeenkomst

Overeenkomsten komen tot stand doordat de ene partij een aanbod doet, die door de ander wordt geaccepteerd. Wil je kunnen spreken van een tot stand gekomen overeenkomst, dan moet voldaan zijn aan het ‘bepaalbaarheidsvereiste’. Dat betekent dat over de essentiële onderwerpen van de overeenkomst overeenstemming moet zijn bereikt. Wat de essentialia van een overeenkomst zijn is per overeenkomst verschillend, maar gedacht kan worden aan de prijs, datum van levering, betrokken partijen, te leveren product etc.
In dit geval oordeelde de rechtbank dat tussen de groep aandeelhouders en A geen overeenstemming werd bereikt over de koop van de aandelen. Zo was het niet aannemelijk dat de groep aandeelhouders het aanbod van A om zijn aandelen in de onderneming over te nemen tegen de waarde zoals bepaald door de deskundige, ook is aanvaard. Dat partijen het eens waren over de prijs van de aandelen, is de rechtbank – kort en goed – niet gebleken. Nu de prijs van de aandelen een essentieel onderwerp is van de overeenkomst, is deze niet tot stand gekomen. 
Dat in de statuten van de onderneming een aanbiedingsplicht is opgenomen, maakt de situatie ook niet anders. Overeenkomstig de aanbiedingsregeling heeft A immers weliswaar zijn aandelen aangeboden aan de groep aandeelhouders tegen betaling van de waarde zoals bepaald door de deskundige, dat aanbod accepteerde de groep aandeelhouders niet. De groep aandeelhouders was ook niet verplicht op grond van de aanbiedingsregeling uit de statuten om het aanbod van A te accepteren.  

Verplichting tot dooronderhandeling

Zoals al aangegeven staat het partijen niet in alle gevallen vrij om de onderhandelingen met elkaar af te breken. Uitgangspunt is namelijk dat ieder van de bij de onderhandeling betrokken partijen, hun gedrag mede dient te laten afhangen van de gerechtvaardigde belangen van de andere partijen. Onderhandelingen mogen dan ook niet meer worden afgebroken indien dat op grond van het gerechtvaardigd ontstane vertrouwen van één van de andere onderhandelingspartijen in het tot stand komen van de overeenkomst of in verband met andere omstandigheden, onaanvaardbaar is. 
Andere factor die bij de beoordeling betrokken dient te worden is de vraag in hoeverre en op welke wijze de partij die de onderhandelingen afbreekt heeft bijgedragen aan het ontstaan van het vertrouwen van de andere partij(en) en rekening heeft gehouden met diens gerechtvaardigde belangen. 
Voorgaande in samenhang is een hoge maatstaf. Niet snel zal kunnen worden gezegd dat het onaanvaardbaar is om de onderhandelingen af te breken. Ook in het geval van de aandeelhouders oordeelde de rechtbank Overijssel dat afbreking van de onderhandelingen niet onaanvaardbaar was. Zij hadden dat mogen doen. 

Schadevergoeding

In eerdere rechtspraak is bepaald dat een partij die de onderhandelingen afbreekt onder omstandigheden weliswaar gerechtigd is de onderhandelingen af te breken, maar gehouden is een schadevergoeding te betalen.

Contact

Wil je meer weten hierover? Neem dan contact op met Peggy Woudenberg, met één van onze juridisch adviseurs of met je eigen contactpersoon bij Alfa. Met 35 vestigingen is Alfa overal dichtbij!