De mantelzorgwoning, hoe zit het daar fiscaal-juridisch mee?

25 juni 2021 | Door:  Bert Doornekamp

Sinds 1 november 2014 mag je op eigen terrein vergunningsvrij een mantelzorgwoning bouwen. Dit is op grond van het Besluit omgevingsrecht 2010 onder voorwaarden mogelijk. Met de regeling wil de regering zorgbehoevende mensen zo lang mogelijk in hun eigen leefomgeving laten wonen. Hoe zit dat fiscaal-juridisch met de mantelzorgwoning?   

Wat is een mantelzorgwoning?

Een mantelzorgwoning is een zelfstandige wooneenheid in, aan of bij je eigen woning. Er mogen maximaal twee personen in wonen, van wie er minimaal één mantelzorg verleent of ontvangt. Die laatste eis betekent dat de woning niet meer mag worden bewoond als de mantelzorg eindigt. Om dat te waarborgen moeten sanitair en keuken worden verwijderd.

Box-aanduiding voor de mantelzorgwoning

De mantelzorgwoning kan onder andere een aanbouw of een gedeelte van eigen woning zijn. Als zorgverlener en zorgontvanger geen gemeenschappelijke huishouding voeren, gaat het mantelzorgdeel van de woning over naar box 3. Dat kan een jaarlijkse vermogensrendementsheffing en het verlies van renteaftrek tot gevolg hebben. Ook als de mantelzorgwoning bestaat uit een bestaand bijgebouw dat is verbouwd tot mantelzorgwoning gaat de woning naar box 3.
Meestal wordt een kant-en-klare zorgunit neergezet of wordt er een nieuwe woning gebouwd. Dergelijke woningen worden in principe als onroerende zaak bestempeld. De woning komt dan terecht in box 3 bij de eigenaar van de grond (zie ook ‘natrekking’ hierna), maar voor een waarde van nihil. Dat laatste omdat deze categorie mantelzorgwoningen voor de WOZ niet wordt gewaardeerd.   

Andere fiscale aspecten van de mantelzorgwoning aan de hand van een voorbeeld

Stel, ouders zijn beiden eind 70. Ze krijgen steeds meer behoefte aan hulp bij de dagelijkse bezigheden. Hun dochter wil die hulp bieden, samen met haar gezin. De ouders besluiten hun vrijstaande woning te verkopen aan hun dochter. In de tuin wordt op kosten van de ouders een mantelzorgwoning gebouwd. De dochter hoeft niets te betalen voor de woning als de ouders er niet meer wonen. Wat zijn de fiscaal-juridische gevolgen?

1. Natrekking
   De ouders bouwen hun mantelzorgwoning op grond van hun dochter. Dat heeft tot gevolg dat de dochter door natrekking eigenaar wordt van de woning. Natrekking had voorkomen kunnen worden met de vestiging van een opstalrecht en/of erfpachtrecht. Nadeel daarvan is dat de woning dan een zelfstandige status van de gemeente had gekregen, met de bijbehorende jaarlijkse gemeentelijke lasten. Bij de ouders had de woning dan in box 1 moeten worden verantwoord en bij de dochter de grond in box 3.
2. Verrijking bij natrekking
   Bij natrekking kan worden gesteld dat de dochter verrijkt is. Ze wordt immers eigenaar van een woning waarvoor ze niets hoeft te betalen. In het voorbeeld gebeurt dat niet, maar de ouders kunnen het bedrag van hun verarming wel terugvorderen. Dat zou leiden tot een vordering in box 3 bij de ouders en een schuld in box 3 bij de dochter. De vraag is hoe groot die vordering en de daarmee corresponderende schuld dan had moeten zijn.
3. Schenking
   Wat gebeurt er nu de ouders het geïnvesteerde bedrag niet vorderen bij hun dochter? Mogelijk stelt de Belastingdienst dan dat ouders hebben geschonken en dat schenkbelasting verschuldigd is. Er is pas sprake van een schenking als de ouders verarmd zijn, de dochter verrijkt is en beide partijen dat ook zo voelen. Stel dat dat zo is, over welk bedrag aan schenking hebben we het dan?

Hoe Alfa je van dienst kan zijn

Een mantelzorgwoning plaatsen is een mooi streven, maar er kunnen nogal wat fiscaal-juridische vraagstukken aan kleven. Wil je daar meer over weten? Alfa is je graag van dienst bij het in beeld brengen van de fiscaal-juridische problematiek in jullie specifieke mantelzorgsituatie. Neem gerust contact op!